Bộ Ngoại giao Mỹ nhấn mạnh, việc Thổ Nhĩ Kỳ duy trì hệ thống phòng không S-400 do Nga sản xuất sẽ khiến nước này không đủ điều kiện tái gia nhập chương trình chiến đấu cơ F-35, do lo ngại ảnh hưởng đến an ninh của NATO và nguy cơ lộ bí mật quân sự cho Moscow.
Mỹ gửi thông điệp cứng rắn về “Rồng lửa” S-400
Ngày 20/8, Bộ Ngoại giao Mỹ đã gửi thư trả lời chính thức tới Quốc hội, trong đó khẳng định lập trường không thay đổi về vấn đề hợp tác quốc phòng với Thổ Nhĩ Kỳ. Nội dung bức thư nhấn mạnh: Ankara không thể quay lại chương trình máy bay chiến đấu thế hệ thứ 5 F-35 nếu vẫn sở hữu hệ thống phòng thủ tên lửa S-400 Triumf do Nga chế tạo.
Washington cảnh báo, việc Thổ Nhĩ Kỳ duy trì S-400 là “không tương thích” với yêu cầu bảo mật của chương trình F-35 và tiềm ẩn rủi ro lộ bí mật quân sự của NATO cho Moscow. Đây được xem là lời nhắc nhở mạnh mẽ, khép lại những hy vọng gần đây của Ankara về khả năng tái tham gia chương trình sau nhiều nỗ lực vận động ngoại giao.
Bức thư nêu rõ:
“Chúng tôi đã bày tỏ sự không hài lòng với việc Ankara mua hệ thống S-400 và đã nêu rõ các bước cần thực hiện trong quá trình đánh giá liên tục việc thực thi các lệnh trừng phạt theo Đạo luật CAATSA”.
Nguồn gốc căng thẳng: Từ Patriot đến S-400
Thổ Nhĩ Kỳ chính thức bị loại khỏi chương trình F-35 vào năm 2019 sau khi tiếp nhận lô hệ thống S-400 đầu tiên từ Nga. Nguyên nhân được Washington giải thích là vì lo ngại radar tiên tiến của S-400 có thể thu thập dữ liệu về khả năng tàng hình và chiến thuật hoạt động của F-35, từ đó gây nguy hiểm cho toàn bộ khối NATO.
Ankara lập luận rằng họ buộc phải tìm đến Nga do Mỹ từ chối chuyển giao công nghệ trong thỏa thuận mua tên lửa Patriot. Chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ coi việc mua S-400 là một phần trong chiến lược tăng cường tự chủ quốc phòng. Tuy nhiên, động thái này đã gây ra sự phản đối mạnh mẽ trong NATO, đặc biệt là tại Washington.
Theo giới quan sát, thương vụ S-400 không chỉ là vấn đề kỹ thuật mà còn mang ý nghĩa địa chính trị sâu sắc, phản ánh sự dịch chuyển trong chiến lược đối ngoại của Thổ Nhĩ Kỳ, khi nước này ngày càng cân bằng giữa phương Tây và Nga.
Sức ép từ Quốc hội Mỹ: Cảnh báo về nguy cơ rò rỉ bí mật NATO
Trước bức thư trả lời của Bộ Ngoại giao, một nhóm 40 nhà lập pháp lưỡng đảng do các Hạ nghị sĩ Chris Pappas, Gus Bilirakis, Dina Titus và Nicole Malliotakis dẫn đầu đã gửi thư ngày 7/8, yêu cầu Nhà Trắng bác bỏ mọi nỗ lực tái gia nhập F-35 của Thổ Nhĩ Kỳ.
Nhóm này cảnh báo:
“Việc cho phép Ankara quay lại chương trình mà không tháo dỡ S-400 sẽ đe dọa tính toàn vẹn của hệ thống F-35 và gây nguy cơ lộ thông tin quân sự nhạy cảm của NATO cho Moscow”.
Đây không phải là lần đầu tiên Quốc hội Mỹ thể hiện thái độ cứng rắn. Trước đó, các nỗ lực hạn chế bán vũ khí cho Ankara, bao gồm việc nâng cấp phi đội F-16, cũng vấp phải sự phản đối quyết liệt của các nghị sĩ, đặc biệt từ nhóm vận động hành lang gắn với lợi ích Hy Lạp và Síp.
Thổ Nhĩ Kỳ không ngừng vận động nhưng cơ hội mong manh
Sau khi bị loại khỏi F-35, Thổ Nhĩ Kỳ liên tục khẳng định việc Mỹ loại họ là không công bằng và vi phạm thỏa thuận hợp tác quốc tế. Ankara nhiều lần đề xuất đàm phán để tìm giải pháp dung hòa, thậm chí đề xuất “niêm phong” hệ thống S-400 để đảm bảo không gây rủi ro cho NATO.
Tuy nhiên, Washington cho rằng việc niêm phong hoặc giới hạn hoạt động của S-400 không đủ đảm bảo an toàn cho hệ thống F-35. Quan điểm nhất quán của Mỹ là Thổ Nhĩ Kỳ phải hoàn toàn từ bỏ hệ thống này trước khi có thể trở lại chương trình.
Giới chuyên gia nhận định, với việc Ankara vẫn duy trì quan hệ hợp tác quân sự và năng lượng sâu rộng với Moscow, khả năng Mỹ thay đổi lập trường là rất thấp, ít nhất trong ngắn hạn.
Quan hệ Mỹ – Thổ: Đồng minh NATO nhưng nhiều bất đồng
Dù tồn tại căng thẳng, Bộ Ngoại giao Mỹ vẫn khẳng định mong muốn hợp tác với Thổ Nhĩ Kỳ về các ưu tiên chung, đặc biệt trong các chiến dịch chống khủng bố và an ninh khu vực.
Bức thư nhấn mạnh:
“Thổ Nhĩ Kỳ là đồng minh NATO lâu năm, có đóng góp đáng kể cho các sứ mệnh của liên minh. Quan hệ quốc phòng giữa Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ vẫn rất quan trọng đối với an ninh của cả Mỹ và NATO”.
Tuy nhiên, bất đồng về S-400 đã trở thành một trong những thách thức lớn nhất đối với quan hệ song phương trong hơn một thập kỷ qua, phản ánh bài toán phức tạp giữa duy trì quan hệ đồng minh và bảo vệ lợi ích chiến lược.
Dự báo tương lai: Mỹ có nhượng bộ?
Theo các nhà phân tích, Mỹ khó có khả năng nhượng bộ trong vấn đề S-400 vì đây không chỉ là câu chuyện của F-35, mà còn liên quan đến nguyên tắc bảo mật công nghệ quân sự tiên tiến và duy trì sự thống nhất trong NATO.
Trong khi đó, Thổ Nhĩ Kỳ vẫn tiếp tục tìm kiếm các lựa chọn thay thế, bao gồm tăng cường hợp tác sản xuất tiêm kích thế hệ mới TF-X và đàm phán mua sắm với các đối tác khác như Anh, Hàn Quốc. Điều này báo hiệu sự phân hóa sâu sắc trong quan hệ quốc phòng Mỹ – Thổ, dù hai bên vẫn giữ liên kết chiến lược ở nhiều lĩnh vực khác.
Theo: Người Đưa Tin