Khoảng cách giá quá lớn giữa nhà ở xã hội và nhà thương mại đang tạo mảnh đất cho đầu cơ; biến chính sách an sinh thành thị trường “suất ưu tiên” chênh hàng trăm triệu đồng. Nếu không siết xét duyệt và dữ liệu, người thu nhập thấp vẫn khó tiếp cận nhà ở.
- Bỗng dưng trở thành ‘con nợ’ dù không vay tiền
- Hà Nội xử lý hơn 330 học sinh, phụ huynh vi phạm giao thông trong một ngày
- Giá rau tăng vọt, bà nội trợ đi chợ chỉ dám “rón rén” với 200.000 đồng
Khoảng cách giá mở đường cho đầu cơ: Chính sách an sinh biến thành hàng hóa
Thời gian gần đây, hàng loạt dự án NƠXH tại Hà Nội, Bắc Ninh, Thái Nguyên hay TPHCM xuất hiện tình trạng rao bán “suất ngoại giao”, “bao đậu hồ sơ”; thậm chí môi giới cam kết đưa vào diện ưu tiên với mức chênh lên tới hàng trăm triệu đồng.
Trao đổi với phóng viên, luật sư Trương Anh Tú – Chủ tịch TAT Law Firm – cho biết dù pháp luật nghiêm cấm chuyển nhượng NƠXH trong 5 năm đầu; “các giao dịch trá hình vẫn diễn ra ngang nhiên dưới hình thức đặt cọc, hợp đồng ủy quyền, giấy tay hoặc thỏa thuận miệng”.
Theo ông Tú, đây không phải hiện tượng lẻ tẻ mà đã kéo dài nhiều năm do ba nguyên nhân chính:
- Giá NƠXH và nhà thương mại chênh quá lớn.
Nhiều dự án NƠXH hiện có giá chỉ 12–30 triệu đồng/m²; trong khi căn hộ thương mại cùng khu vực lên đến 45–70 triệu đồng/m². “Khoảng chênh này biến suất NƠXH thành tài sản ‘lướt sóng’, bất chấp luật”, ông phân tích. - Xét duyệt dựa vào kê khai nhưng thiếu dữ liệu kiểm chứng.
Thông tin về thu nhập, nhà ở, bảo hiểm, đất đai… chưa được liên thông, khiến việc xác minh gần như dựa vào giấy tờ người mua tự cung cấp. - Môi giới tạo thành thị trường ngầm.
Nhiều người công khai nhận tìm khách mua suất, quảng cáo quan hệ “nội bộ” và thu phí để xếp hồ sơ vào diện ưu tiên.
“Những giao dịch này làm vô hiệu hóa quy định cấm chuyển nhượng 5 năm và tạo rủi ro rất lớn cho người mua cuối cùng: có thể mất tiền cọc lẫn quyền sở hữu”, luật sư cảnh báo.
Lỗ hổng xét duyệt và dữ liệu: Vì sao người cần thật khó tiếp cận nhà ở xã hội?
Khi lực lượng công an ở nhiều địa phương đồng loạt vào cuộc xác minh rao bán suất NƠXH, thu tiền ngoài hợp đồng, hình ảnh méo mó của thị trường NƠXH lộ rõ.
Theo luật sư Trương Anh Tú, nguyên nhân sâu xa không nằm ở người mua hay môi giới; mà ở sự thiếu minh bạch của quy trình xét duyệt:
- Hồ sơ ưu tiên chưa có hệ thống kiểm tra chéo bằng dữ liệu dân cư, thuế, bảo hiểm xã hội.
- Cơ quan thẩm định không đủ công cụ để phát hiện việc kê khai không trung thực.
- Quy trình “xét – chấm – duyệt” thiếu trách nhiệm cụ thể, dẫn đến tình trạng “cha chung không ai khóc”.
“Người có nhu cầu thật lại bị chặn cửa vì không biết ‘đi đường nào’; trong khi người không thuộc diện ưu tiên lại lách luật hợp thức hóa hồ sơ. Đó không chỉ là thất bại của quản lý mà còn là bất công xã hội”, ông Tú nhấn mạnh.
Ông cũng cho rằng NƠXH phải được nhìn trong tổng thể chính sách an cư, gắn với dịch chuyển lao động, quy hoạch đô thị, hạ tầng và mô hình khu công nghiệp. “Nếu không đặt NƠXH trong bức tranh tổng thể, chính sách sẽ xung đột mục tiêu và giảm hiệu quả an sinh”.
Cần siết chặt giao dịch ngầm và quy rõ trách nhiệm: Không thể để chính sách trôi nổi
Từ những bất cập hiện nay, nhiều chuyên gia cho rằng việc siết chặt phải bắt đầu từ quy trách nhiệm cá nhân trong công tác xét duyệt, thay vì để mọi lỗi chung chung thuộc về “tập thể”.
Luật sư Trương Anh Tú đề xuất:
- Công khai danh sách người trúng suất theo điểm ưu tiên.
- Liên thông dữ liệu dân cư – thuế – bảo hiểm xã hội – đất đaiđể đối chiếu nhanh và tự động.
- Kiểm soát mọi giao dịch đặt cọc, ủy quyền, mua bán giấy tayđể ngăn chặn đầu cơ.
- Thiết kế chính sách theo từng nhóm đối tượng:
- Công nhân cần nhà gần khu công nghiệp.
- Công chức trẻ cần căn hộ nhỏ, gần trung tâm.
- Người yếu thế cần mô hình thuê hoặc thuê – mua.
Theo ông Tú, NƠXH trước hết phải là quyền an cư chứ không phải kênh đầu tư. “Nếu đầu cơ không chấm dứt, nếu hồ sơ vẫn bị hợp thức hóa bằng quan hệ hay chi phí ngoài luồng, giấc mơ an cư của hàng triệu lao động sẽ còn rất xa. Chính sách NƠXH không thể để điều đó xảy ra”.
Theo: Vietnamnet