Ngày 2/4/2025, Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump tuyên bố “Ngày Giải phóng” (Liberation Day) và áp thuế toàn diện lên toàn bộ hàng hóa nhập khẩu. Trong khi truyền thông quốc tế chủ yếu tập trung vào nguy cơ chiến tranh thương mại, thì ở một lớp sâu hơn, đây là dấu hiệu rõ ràng cho thấy: Toàn cầu hóa – như chúng ta từng biết – đang đi đến hồi kết.
- Quảng cáo lố: Quang Linh Vlogs và Hằng Du Mục bị bắt
- Bộ y tế thông tin về bệnh hô hấp bí ẩn tại Nga
- Hai dự án Bệnh viện Bạch Mai 2 và Việt Đức 2 gây lãng phí hơn 1.253 tỷ đồng
Đối với Việt Nam, đây không phải một cú sốc, mà là một cơ hội chiến lược để đánh giá lại mô hình phát triển, củng cố năng lực nội sinh và tái định vị vị thế trong một trật tự toàn cầu đang viết lại.
Toàn cầu hóa: Tương lai hay ảo tưởng?
Toàn cầu hóa được ca ngợi là “con đường ngắn nhất đến phát triển”. Nhưng sau hơn ba thập kỷ mở cửa, người dân và doanh nghiệp Việt Nam bắt đầu cảm nhận rõ:
- Lợi ích tập trung vào các tập đoàn đa quốc gia.
- Rủi ro, áp lực và cạnh tranh dồn về phía lao động, nông dân, doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Trong khi:
- Chính quyền Trung Quốc mở rộng ảnh hưởng kinh tế – chính trị thông qua sản xuất, đầu tư và xuất khẩu “văn hóa”.
- Các tập đoàn phương Tây tận dụng chuỗi cung ứng giá rẻ tại châu Á.
- Giới tinh hoa và truyền thông quốc tế định hình “luật chơi” có lợi cho họ.
Còn Việt Nam? Thường đóng vai trò “gia công”, “lắp ráp” – và đôi khi, là người gánh rủi ro thay cho người hưởng lợi.
Đằng sau lớp vỏ “doanh nghiệp Trung Quốc” là ai?
Một trong những lý do khiến Mỹ thay đổi thái độ với toàn cầu hóa là sự thao túng có hệ thống của chính quyền Trung Quốc (ĐCSTQ).
- Doanh nghiệp như Huawei, TikTok, Alibaba… chịu sự kiểm soát về dữ liệu, hoạt động theo định hướng an ninh quốc gia Trung Quốc.
- Dự án hạ tầng như “Vành đai – Con đường” đi kèm ràng buộc về tài chính và ảnh hưởng chính sách.
- Các nền tảng công nghệ và nội dung văn hóa tạo ra ảnh hưởng mềm, thậm chí thao túng dư luận tại nhiều quốc gia.
Toàn cầu hóa đã trở thành một kênh phát tán ảnh hưởng chính trị – chứ không còn là giao thương thuần túy.
Việt Nam cần nhận diện điều gì?
Từ chuỗi cung ứng, dự án hạ tầng đến nền tảng mạng xã hội phổ biến trong giới trẻ – nhiều yếu tố quan trọng của đời sống hiện đại Việt Nam đang nằm trong ảnh hưởng của hệ sinh thái do Trung Quốc kiểm soát.
Nếu không cẩn trọng, chủ quyền thông tin, kinh tế và cả văn hóa hoàn toàn có thể bị gây áp lực, thậm chí vô hình trở thành “con tin”.
Ba tín hiệu tích cực từ “Ngày Giải phóng” 2/4
1. Thế giới không còn một mô hình duy nhất
Sự kiện 2/4 cho thấy: mỗi quốc gia có thể định hình mô hình phát triển riêng, thay vì tuân theo một “chuẩn toàn cầu hóa” cố định.
➡ Việt Nam có thể bước ra khỏi vai trò “nhà máy thế giới phụ”, và theo đuổi một mô hình tự chủ – công bằng – giá trị bền vững.
2. Sân chơi cạnh tranh công bằng hơn khi Trung Quốc bị siết lại
Việc Mỹ và nhiều nước điều chỉnh chuỗi cung ứng khỏi Trung Quốc tạo “khoảng trống thị trường” cho các nước như Việt Nam.
- Nếu cải thiện tiêu chuẩn, thương hiệu và quản trị, Việt Nam có thể trở thành đối tác sản xuất tin cậy mới.
- Không chỉ là “người thay thế giá rẻ”, mà là người chơi chủ động trong chuỗi giá trị.
3. Phát triển cần gắn với tự chủ – không chỉ là tăng trưởng số liệu
Chúng ta cần phát triển không chỉ về GDP, mà còn về:
- Nội lực công nghệ.
- Chủ quyền truyền thông, dữ liệu và an ninh thông tin.
- Bản sắc văn hóa và không gian sống bền vững.
Toàn cầu hóa có chọn lọc – Không còn là xu thế mù quáng
Việt Nam không nên chống toàn cầu hóa – nhưng cần toàn cầu hóa có điều kiện, có chọn lọc và dựa trên năng lực nội sinh.
Toàn cầu hóa là phương tiện, không phải mục tiêu.
Những gì đi ngược lại chủ quyền, bản sắc và lợi ích lâu dài thì cần được cân nhắc lại hoặc từ chối.
Lời kết: Một kết thúc biểu tượng – và cơ hội khởi đầu mới
Toàn cầu hóa theo mô hình cũ có thể đã đi đến hồi kết. Nhưng một kỷ nguyên mới – kỷ nguyên của hội nhập tỉnh táo, phát triển có chủ quyền – đang bắt đầu.“Ngày Giải phóng” 2/4 không phải một cú sốc – mà là lời cảnh tỉnh.
Việt Nam không nên tiếc nuối quá khứ – mà cần chuẩn bị cho tương lai với thách thức và cơ hội mới.