Giỗ Tổ Hùng Vương là dịp để người Việt trở về với cội nguồn, nhớ lại những giá trị văn hóa gắn liền với đất đai và tổ tiên qua các nghi lễ truyền thống.

Mỗi dịp mồng Mười tháng Ba âm lịch; tôi lại nhớ về những buổi sáng sớm trong làn sương mỏng, khi cả làng cùng nhau bước về đình làng trong tiếng trống vọng vang khắp cánh đồng. Đó không chỉ là ký ức cá nhân; mà là dư âm của một nền văn hóa từng gắn bó mật thiết với đất đai, tổ tiên và những giá trị sống giản dị mà sâu sắc. Giỗ Tổ Hùng Vương, với tôi, là hành trình trở về — không chỉ về quê nhà; mà về một cội nguồn tinh thần đã từng nuôi dưỡng bao thế hệ người Việt.

Giỗ tổ Hùng Vương: Hồi ức tín ngưỡng tổ tiên và lòng hiếu kính

Khi còn nhỏ, tôi thường nghe ông kể chuyện các vua Hùng như kể về những người trong gia đình – không xa lạ, không thần thánh hóa, mà gần gũi, thân quen. Người xưa tin rằng tổ tiên không khuất bóng hoàn toàn, mà vẫn dõi theo, bảo hộ cho con cháu. Lễ Giỗ Tổ vì thế không chỉ là lễ nghi, mà là một cuộc gặp gỡ giữa hai thế giới – nơi con cháu bày tỏ lòng biết ơn, còn tổ tiên truyền lại phúc lành và đạo lý sống.

Không ai trong làng tôi khấn xin vàng bạc hay chức tước. Họ khấn cho mùa màng thuận lợi, cho con cháu học hành nên người, và cho gia đạo an yên. Tín ngưỡng tổ tiên thời ấy giống như một dòng chảy âm thầm, dưỡng nuôi đạo đức, dạy người ta sống ngay thẳng, biết điều, và biết kính trên nhường dưới.

Giỗ Tổ Hùng Vương là dịp để người Việt trở về với cội nguồn (Ảnh: internet)

Văn hóa lúa nước – Sợi dây kết nối cộng đồng

Tôi nhớ những mùa lễ hội rộn ràng, nơi người dân cả làng tạm gác lại công việc đồng áng, quây quần bên nhau nấu bánh chưng, dựng cây nêu, rước kiệu và hát xoan. Đó là lúc mà cá nhân hòa vào cộng đồng, nơi không ai là khách lạ, ai cũng là một phần của làng, của nước.

Giỗ Tổ không chỉ để nhớ vua Hùng; mà còn là dịp để làng quê sống dậy trong tinh thần tương thân tương ái. Người lớn thì kể chuyện xưa; dạy trẻ nhỏ cách vái lạy, cách ứng xử, cách sống sao cho “nghĩa trọng hơn lợi”. Những điều ấy, ngày nay nghe có vẻ xa xôi, nhưng với tôi; chúng là chiếc la bàn đạo đức đã giữ cho cộng đồng gắn bó suốt bao đời.

Hòa hợp với trời đất – Triết lý sống của người xưa

Người xưa tin rằng, con người là một phần trong vũ trụ, không phải chủ nhân của thiên nhiên mà là kẻ đồng hành cùng trời đất. Ngày Giỗ Tổ, tôi từng thấy cụ từ trong đình nghiêm cẩn chọn hướng bàn thờ theo thế đất, thắp nhang vào giờ lành, và dâng cúng những gì theo mùa – không phải mâm cao cỗ đầy, mà là trái cây tươi, bánh chay, bát nước mưa đầu mùa.

Sự hài hòa ấy phản ánh một triết lý sống bền vững – “thuận thiên giả tồn”. Những nghi lễ như cúng tế trời đất; cầu mưa thuận gió hòa vốn không chỉ là biểu hiện niềm tin; mà còn là sự đúc kết kinh nghiệm sống giữa tự nhiên; nơi thời tiết, mùa màng, đất đai đều gắn với sự tồn vong của cả cộng đồng.

Giỗ Tổ không nên chỉ là ngày nghỉ lễ; mà cần là dịp để mỗi người tìm về giá trị thật – từ lòng biết ơn
(Ảnh: internet)

Giỗ Tổ Hùng Vương: Khi truyền thống trở nên mong manh

Những năm gần đây, tôi trở lại quê hương vào dịp Giỗ Tổ; nhưng khung cảnh xưa dường như đã phai nhạt. Lễ vẫn có, đông vui hơn trước, nhưng cũng ồn ào hơn. Nhiều người đi lễ không phải để tưởng nhớ tổ tiên mà để “xin lộc”, “cầu duyên”. Những bài học xưa dần bị lãng quên trong những dòng người tấp nập đổ về lễ hội như đi trẩy hội xuân.

Càng chứng kiến sự thay đổi ấy, tôi càng thấy cần thiết phải nhìn lại; để không đánh mất những gì là cốt lõi. Giỗ Tổ không nên chỉ là ngày nghỉ lễ; mà cần là dịp để mỗi người tìm về giá trị thật – từ lòng biết ơn; đạo đức truyền thống cho đến mối liên kết với thiên nhiên và cộng đồng.

Trở về không có nghĩa là quay lưng với hiện đại

Giữ gìn truyền thống không có nghĩa là khước từ hiện đại. Trái lại, hiểu đúng giá trị cội nguồn sẽ giúp ta sống hiện đại một cách sâu sắc hơn. Những lớp học lịch sử nên kể chuyện Hùng Vương không chỉ bằng những mốc thời gian; mà qua những câu chuyện về lòng hiếu kính; về cách người xưa sống chan hòa và có trách nhiệm.

Gia đình, làng xã cũng nên tiếp nối tinh thần cộng đồng xưa bằng cách sống đoàn kết, giúp đỡ nhau; chứ không để mỗi người sống khép mình sau cánh cửa hiện đại. Và nếu có thể, hãy học lại cách người xưa sống thuận thiên – trồng cây; tiết kiệm nước, biết quý mùa vụ, và lắng nghe tiếng nói của đất trời.

Giỗ Tổ Hùng Vương, cuối cùng, không chỉ là chuyện của một ngày, mà là cơ hội để cả dân tộc lắng mình lại, soi vào ký ức để tìm đường đi tới tương lai. Nếu mỗi người Việt hôm nay hiểu rằng mình là một mắt xích trong dòng chảy từ tổ tiên đến con cháu mai sau; thì bản sắc dân tộc sẽ không bao giờ mất. Và ngày Giỗ Tổ, dù thời gian có trôi xa đến đâu; vẫn sẽ là tiếng gọi thiêng liêng của cội nguồn vọng về.