Bộ Y tế đang xây dựng lộ trình miễn viện phí toàn dân. Vậy các nước trên thế giới đã miễn, giảm viện phí như thế nào và bài học nào phù hợp cho Việt Nam?

Các mô hình miễn viện phí trên thế giới hoạt động ra sao?

Khi góp ý cho đề án miễn viện phí mà Bộ Y tế đang xây dựng, GS.TS Hoàng Văn Minh, Hiệu trưởng Trường Đại học Y tế công cộng; cho biết kinh nghiệm quốc tế cho thấy chính sách này chỉ hiệu quả; khi quốc gia có nguồn lực tài chính bền vững.

Cuba, quốc gia nổi tiếng với chính sách chăm sóc sức khỏe miễn phí 100%; có GDP bình quân đầu người năm 2020 ở mức 9.605 USD và chi tiêu y tế chiếm gần 12% GDP. Người dân gần như không phải trả chi phí khi sử dụng dịch vụ.

Thụy Điển áp dụng mô hình khác: đồng chi trả thấp nhưng có trần chi phí hằng năm. GDP bình quân đầu người năm 2024 đạt hơn 57.700 USD, chi tiêu y tế chiếm 10,7% GDP. Khi người bệnh chạm mức trần, toàn bộ dịch vụ tiếp theo trong năm sẽ được miễn phí. Các dịch vụ chăm sóc trẻ em, thai sản và dự phòng gần như miễn phí toàn bộ.

Hàn Quốc lựa chọn cách tiếp cận phân nhóm. Từ năm 1977, nước này triển khai BHYT quốc gia; năm 1970 có chương trình Medical Aid cho người nghèo và người khuyết tật; năm 2000 áp dụng trần đồng chi trả cho bệnh nặng.

Trung Quốc từ năm 2009 miễn phí gói dịch vụ y tế công cộng cơ bản cho toàn dân; bao gồm tiêm chủng, chăm sóc bà mẹ – trẻ em, quản lý bệnh mạn tính và giáo dục sức khỏe. Người nghèo có thêm trợ giúp tài chính; người mắc bệnh nặng được hỗ trợ thông qua chương trình CMI.

Thái Lan, quốc gia Đông Nam Á được nhắc đến nhiều nhất khi bàn về miễn viện phí; triển khai chương trình bao phủ chăm sóc sức khỏe toàn dân (UCS) từ năm 2001. Hơn 75% dân số thuộc nhóm lao động phi chính thức được miễn phí phần lớn dịch vụ y tế.

Ưu – nhược điểm của từng mô hình và câu hỏi đặt ra cho Việt Nam

Qua các mô hình quốc tế, có thể thấy:

  • Cuba miễn phí hoàn toàn nhưng thiếu nguồn lực khiến chất lượng suy giảm.
  • Thụy Điển công bằng và chất lượng cao nhưng chi phí hệ thống lớn.
  • Hàn Quốc hỗ trợ tốt nhóm yếu thế; nhưng tỉ lệ chi tiền túi vẫn cao nếu không cải cách thanh toán.
  • Trung Quốc kết hợp dịch vụ dự phòng miễn phí và bảo hiểm bệnh nặng để tăng công bằng.
  • Thái Lan giảm mạnh chi tiền túi nhờ hệ thống cơ sở mạnh và ngân sách chi trả 100%.

Với Việt Nam, tổng chi y tế chiếm khoảng 4,6% GDP, thấp hơn mức trung bình khu vực; chi bình quân đầu người chỉ khoảng 250 USD mỗi năm. Tỉ lệ chi tiền túi còn hơn 40%, vượt mức khuyến cáo của WHO.

Do đó, việc áp dụng mô hình nào cần tính toán kỹ về nguồn lực; mức độ ưu tiên và khả năng duy trì.

GS.TS Hoàng Văn Minh cho rằng Việt Nam nên ưu tiên nhóm yếu thế trước; tập trung vào gói dịch vụ y tế công cộng cơ bản như sàng lọc bệnh tật; tiêm chủng và các dịch vụ dự phòng có hiệu quả chi phí cao. Đồng thời, cần cơ chế đồng chi trả thấp và có trần chi phí hằng năm; hỗ trợ riêng cho bệnh nặng.

Nguồn tài chính nên đến từ ngân sách nhà nước và các quỹ phòng bệnh. Bên cạnh đó, cần kiện toàn y tế cơ sở, tăng nhân lực; nâng cấp trang thiết bị và đẩy mạnh chuyển đổi số để quản lý sức khỏe toàn dân.

Theo: Pháp luật