TS. Sái Công Hồng cho rằng kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025 là phép thử khó khăn khi học sinh là khóa đầu tiên học trọn chương trình phổ thông mới bậc THPT, nhưng thiếu nền tảng đầy đủ từ THCS. Sự thiếu đồng bộ trong chuẩn bị, đánh giá và tổ chức thi có nguy cơ tạo “cú sốc” cho cả giáo viên lẫn học sinh.
Nguy cơ “điểm gãy” từ lỗ hổng nền tảng và tiếp cận mới
Theo TS. Sái Công Hồng, Hiệp hội các trường đại học, cao đẳng Việt Nam, lứa học sinh dự thi tốt nghiệp năm 2025 là khóa đầu tiên hoàn thành trọn vẹn chương trình giáo dục phổ thông 2018 ở bậc THPT. Tuy nhiên, tại bậc THCS, các em chưa được chuẩn bị đầy đủ về kiến thức nền tảng do chuyển đổi chương trình diễn ra lệch pha.
Việc bù đắp kiến thức cơ bản thông qua các công cụ học tập số gặp nhiều rào cản, đặc biệt là với nhóm học sinh không có điều kiện công nghệ, khiến khả năng theo kịp yêu cầu mới ở bậc THPT bị hạn chế.
Chương trình giáo dục mới đặt mục tiêu hình thành phẩm chất, năng lực – một định hướng còn mới mẻ trong thực tiễn giảng dạy. Dù giáo viên đã tham gia tập huấn, việc thay đổi từ dạy học tiếp cận nội dung sang phát triển năng lực vẫn trong giai đoạn quá độ, với quán tính phương pháp cũ vẫn phổ biến.
Khoảng cách giữa dạy – học và thi cử chưa được thu hẹp
Một vấn đề đáng chú ý khác được TS. Sái Công Hồng nêu là sự thiếu thống nhất giữa hình thức kiểm tra trong nhà trường và kỳ thi tốt nghiệp THPT.
Trong khi giáo viên vẫn dựa trên Thông tư 22 với ma trận đề cố định, bảo đảm bao quát nội dung và yêu cầu cần đạt, thì kỳ thi tốt nghiệp 2025 dự kiến dùng ma trận đề ngẫu nhiên. Sự khác biệt này khiến giáo viên không có căn cứ chắc chắn để xây dựng kế hoạch ôn tập hiệu quả.
“Việc đổi mới khâu ra đề quá nhanh trong khi chưa chuẩn bị đồng bộ dễ dẫn tới cú sốc cho cả giáo viên lẫn học sinh,” TS. Hồng cảnh báo. Nếu yêu cầu của đề thi vượt quá khả năng thích ứng của hệ thống, thay vì thúc đẩy đổi mới, nó có thể gây hoang mang, mất phương hướng, thậm chí phản ứng ngược trong toàn ngành giáo dục.
Nguy cơ “cú sốc” từ đề thi không tương thích
Theo ông, khoảng cách giữa yêu cầu của chương trình – thực tế dạy học – hình thức kiểm tra và thi tốt nghiệp vẫn chưa được thu hẹp, tạo ra một “điểm gãy” nghiêm trọng. Đặc biệt, độ vênh giữa đề tham khảo và đề thi chính thức có thể làm gia tăng sự bất an, lúng túng cho giáo viên và học sinh.
TS. Sái Công Hồng nhấn mạnh rằng đề thi tốt nghiệp THPT không chỉ là một kỳ thi đơn lẻ, mà còn phản ánh năng lực vận hành của toàn hệ thống giáo dục trong giai đoạn chuyển tiếp. Nếu đề thi vượt ngưỡng năng lực phổ thông, đây không chỉ là lỗi kỹ thuật, mà là kết quả của chuỗi bất cập từ nhận thức, quy trình đến truyền thông chính sách.
Đề xuất giải pháp tổng thể: Minh bạch, đồng bộ và khả thi
TS. Hồng cho rằng cần một gói giải pháp tổng thể và có hệ thống để đảm bảo tính khả thi và công bằng cho kỳ thi 2025.
Trước hết, đề thi cần trở về đúng mục tiêu xét tốt nghiệp, ưu tiên các câu hỏi ở mức độ cơ bản, giúp học sinh trung bình có thể đạt điểm tối thiểu cần thiết. Đồng thời, cần tách bạch rõ giữa mục tiêu xét tốt nghiệp và tuyển sinh đại học để tránh áp lực không cần thiết.
Ông đề xuất quy trình xây dựng đề thi nên dựa trên ngân hàng câu hỏi chuẩn hóa, đã được kiểm định thực tế về độ khó và độ phân biệt. Việc sử dụng phần mềm chỉ nên là công cụ hỗ trợ, không thể thay thế cho khâu kiểm duyệt chuyên môn độc lập. Mỗi câu hỏi phải có đặc tả rõ ràng về mục tiêu, năng lực, độ khó và kỹ năng đánh giá.
Minh bạch quy trình và định hướng rõ ràng cho giáo viên, học sinh
Một yếu tố quan trọng khác là minh bạch hóa quy trình xây dựng đề thi và đảm bảo thông tin nhất quán từ Bộ GD&ĐT. Giáo viên và học sinh cần được cung cấp định hướng rõ ràng, cùng thời gian chuẩn bị phù hợp.
Theo TS. Hồng, chính sách đổi mới dạy học chỉ có hiệu quả khi đi kèm với đổi mới khâu kiểm tra, đánh giá theo hướng hỗ trợ người học rèn luyện và thể hiện đúng những năng lực mà chương trình mới đặt ra.
Kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025 sẽ là phép thử lớn với toàn hệ thống giáo dục trong giai đoạn chuyển đổi. Để tránh tạo “cú sốc” cho giáo viên và học sinh, cần một giải pháp tổng thể, đồng bộ và khả thi, trong đó minh bạch, nhất quán và tập trung đúng mục tiêu xét tốt nghiệp là những nguyên tắc then chốt.
Tường Vân (Theo: Tienphong)