Hà Nội ngộp thở vì ô nhiễm tại “làng phế liệu” Xà Cầu, nơi hàng trăm hộ dân sống trong cảnh môi trường bị tàn phá bởi rác thải nhựa và hóa chất. Dù mang lại thu nhập cho người dân, nhưng nghề thu gom, tái chế phế liệu đang đe dọa sức khỏe và cuộc sống của họ.

Thôn Xà Cầu, xã Quảng Phú Cầu, huyện Ứng Hòa, Hà Nội; từ lâu đã được biết đến như “thủ phủ” của phế liệu ngoại thành thủ đô. Nơi đây không chỉ nổi bật với nghề thu gom và phân loại rác thải; mà còn là một ví dụ điển hình cho những hệ lụy từ việc phát triển ngành công nghiệp tái chế không bền vững. Trong hơn 15 năm qua; hàng trăm hộ gia đình đã chuyển từ nghề làm tăm hương truyền thống sang thu mua, phân loại và tái chế rác thải; chủ yếu là phế liệu nhựa; tạo ra một mô hình kinh tế độc đáo nhưng cũng tiềm ẩn nhiều vấn đề nghiêm trọng về môi trường và sức khỏe.

Làng phế liệu Xà Cầu: Từ nghề truyền thống đến cơn ác mộng ô nhiễm

Trước đây, nghề truyền thống của thôn Xà Cầu là làm hương đen thủ công; một nghề đã gắn bó với người dân nơi đây trong nhiều thế hệ. Tuy nhiên, với sự thay đổi của thị trường; và nhu cầu ngày càng giảm sút đối với sản phẩm này; nhiều hộ gia đình trong thôn đã tìm cách chuyển hướng sang công việc thu gom phế liệu. Ban đầu, đây chỉ là một sự thay đổi mang tính thời cuộc; nhưng dần dần, nghề này trở thành công việc chính của gần 180 hộ dân trong thôn. Xà Cầu nhanh chóng trở thành một trung tâm thu gom và tái chế phế liệu lớn nhất Hà Nội.

Hà Nội ngộp thở- Môi trường bị đe dọa từng ngày

Không khó để nhận thấy hình ảnh những bao tải phế liệu chất đống dọc các con đường; ngõ xóm trong thôn Xà Cầu.
Không khó để nhận thấy hình ảnh những bao tải phế liệu chất đống dọc các con đường, ngõ xóm trong thôn Xà Cầu. (Ảnh: Baocongthuong)

Không khó để nhận thấy hình ảnh những bao tải phế liệu chất đống dọc các con đường; ngõ xóm trong thôn Xà Cầu. Hầu như mọi khoảng sân của các hộ dân đều ngập trong phế liệu; từ nhựa, kim loại đến các vật liệu tái chế khác. Khi đi sâu vào trong thôn, những “xưởng chế biến” phế liệu hoạt động hết công suất với những tiếng ồn ào và mùi hôi thối từ các máy móc; đặc biệt là mùi nhựa cháy và hóa chất độc hại. Các cơ sở thu mua và tái chế rác thải nhựa hoạt động mạnh mẽ với quy mô lớn; tạo ra một môi trường làm việc ngột ngạt, đầy nguy cơ đối với sức khỏe người lao động.

Sức khỏe người lao động bị đe dọa

Anh Trần Hà Tú, một công nhân trong thôn Xà Cầu chia sẻ rằng; anh đã làm nghề phân loại và tái chế rác nhựa suốt gần 10 năm. Mặc dù thu nhập khoảng 200.000 đồng/ngày khi làm việc hai ca; nhưng nghề này tiềm ẩn nhiều nguy cơ đối với sức khỏe. “Chúng tôi phải tiếp xúc trực tiếp với hóa chất và các vật sắc nhọn trong quá trình tái chế. Những chất độc hại từ nhựa và hóa chất khiến cơ thể chúng tôi thường xuyên mệt mỏi; thậm chí là có thể mắc bệnh về hô hấp và da,” anh Tú cho biết.

Điều đáng nói là; các hóa chất dùng trong quá trình tái chế rác thải nhựa không được xử lý đúng cách. Nước thải và chất thải hóa học từ các cơ sở tái chế bị xả trực tiếp ra các con sông, cống rãnh trong thôn; tạo ra một môi trường ô nhiễm nghiêm trọng; làm ảnh hưởng đến nguồn nước sinh hoạt và sức khỏe của người dân.

Hà Nội ngộp thở- Ô nhiễm môi trường: Một thảm họa tiềm tàng

Vấn đề ô nhiễm môi trường tại Xà Cầu đã trở thành một mối lo ngại lớn không chỉ đối với cư dân trong thôn; mà còn đối với toàn bộ khu vực xung quanh. Các loại rác thải nhựa sau khi được thu gom sẽ được nghiền nhỏ, ngâm qua nước; và đóng gói để bán cho các nhà máy tái chế. Tuy nhiên, trong quá trình này, những hóa chất độc hại từ nhựa và các tạp chất khác không được xử lý triệt để; dẫn đến tình trạng ô nhiễm trầm trọng. Nước thải từ các cơ sở tái chế đổ ra các con kênh, cống rãnh gần thôn; tạo ra mùi hôi nồng nặc và tiềm ẩn nguy cơ gây bệnh cho cộng đồng.

Chính sách giải quyết ô nhiễm

Nước thải và chất thải hóa học từ các cơ sở tái chế bị xả trực tiếp ra các con sông, cống rãnh trong thôn; tạo ra một môi trường ô nhiễm nghiêm trọng
Nước thải và chất thải hóa học từ các cơ sở tái chế bị xả trực tiếp ra các con sông, cống rãnh trong thôn, tạo ra một môi trường ô nhiễm nghiêm trọng. (Ảnh: Baocongthuong)

Chính quyền xã Quảng Phú Cầu đã nhận thức được vấn đề; và bắt đầu triển khai các biện pháp giảm thiểu ô nhiễm. Một trong những giải pháp được đưa ra là hợp tác với Công ty Cổ phần Công nghệ cao Hòa Bình để vận chuyển; và xử lý rác thải. Theo thông tin từ UBND xã, các hộ dân được hướng dẫn phân loại và tập kết rác thải không thể tái chế tại những vị trí quy định; từ đó công ty sẽ tiến hành thu gom và xử lý. Tuy nhiên, mức giá xử lý rác hiện tại là 700 đồng/kg, một khoản chi phí khá lớn đối với các hộ gia đình trong thôn.

Dù vậy, giải pháp này chỉ mới bắt đầu; và chưa có tác động mạnh mẽ đến việc cải thiện tình trạng ô nhiễm. Chính quyền xã Quảng Phú Cầu cùng các cấp chính quyền cần có những chính sách mạnh tay hơn nữa; để giải quyết tận gốc vấn đề ô nhiễm tại Xà Cầu; đồng thời tạo điều kiện cho người dân có thể chuyển đổi nghề nghiệp một cách bền vững và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Tương lai của làng phế liệu Xà Cầu

Hiện tại, con cái của nhiều gia đình trong thôn Xà Cầu đều đã lựa chọn ra ngoài làm những công việc khác; vì không muốn gắn bó với nghề thu gom phế liệu. Câu chuyện của họ phản ánh một thực tế rằng công việc này không chỉ gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe; mà còn ảnh hưởng đến tương lai của thế hệ trẻ. Với tình trạng ô nhiễm ngày càng trầm trọng; liệu thôn Xà Cầu có thể tiếp tục tồn tại và phát triển trong tương lai hay không, vẫn là câu hỏi chưa có lời giải.

Những giải pháp khắc phục ô nhiễm môi trường tại thôn Xà Cầu cần phải được triển khai một cách đồng bộ; và mạnh mẽ hơn. Chỉ khi ấy, Xà Cầu mới có thể trở lại với một môi trường sống trong lành và bền vững cho người dân nơi đây.