“Đánh thuyền tre là một trò chơi dân gian truyền thống của người Mường ở Thanh Hóa và Hòa Bình.

Tùy từng vùng, trò có hai hình thức: đánh trên suối bằng bè tre, nơi người chơi dùng sào đẩy nhau cho rơi xuống nước; hoặc đánh trên sân hội, thì gọi là đánh mảng Dù ở hình thức nào, đánh mảng cũng thể hiện tinh thần vui tươi, đoàn kết và khéo léo của người dân miền Mường.

Tiếng cười từ dòng suối miền Mường

Ai từng một lần về với miền Mường Thanh Hóa – từ Bá Thước, Cẩm Thủy đến Ngọc Lặc – hẳn không thể quên tiếng cười vang rộn bên những con suối trong vắt mỗi dịp xuân về. Ở đó, người Mường có một trò chơi dân gian độc đáo mang tên đánh mảng – nơi con suối biến thành sân chơi, bè tre thành “chiến mã”, và trai bản hóa những “thủy thủ” gan dạ giữa tiếng reo hò, vỗ tay không dứt.

Trò chơi nghe tên tưởng nghiêm trọng, nhưng thật ra lại vui không tưởng. “Đánh mảng” – tức là hai đội trai bản đứng trên hai chiếc mảng tre, dùng sào tre dài để xô, đẩy, giữ thăng bằng. Ai đẩy được đối thủ rơi xuống nước trước là thắng. Nhưng thật ra, thắng thua chỉ là phụ – cái chính là… ai té trước thì cả bản được cười trước!

Suối thành sân, đánh thuyền tre thành “chiến trường”

Trò đánh mảng thường được tổ chức vào dịp Tết hoặc hội xuân. Khi công việc đồng áng đã xong, mùa màng bội thu, trai gái rủ nhau ra suối. Mấy anh trai bản mình trần, quần xắn cao, vai vác sào tre, miệng cười hề hề. Dưới bờ suối, mấy cô gái Mường áo cánh đen, tóc vấn khăn piêu, vừa cổ vũ vừa cười khúc khích.

– “Ê, cẩn thận đấy nha, kẻo ngã là lạnh run đấy!”
– “Lạnh cũng được, miễn là không thua!”

Rồi tiếng trống, tiếng chiêng vang lên. Hai chiếc mảng tre chòng chành giữa dòng nước. Nước bắn tung tóe. Cả bản hò reo khi một anh mất thăng bằng, ngã bổ nhào xuống suối. Mấy cô gái bên bờ cười nghiêng ngả, có cô còn hét to:
– “Đánh đi, đánh đi, cho rơi hết xuống nước cho vui!”

Cái vui của người Mường là thế – hồn nhiên, rộn ràng, chan chứa tiếng cười. Không ai giận ai, cũng chẳng ai buồn. Thua thì ướt, mà ướt thì lại được cười. Vậy là vui cả làng!

Tiếng cười vang bên bến nước Mường. (Ảnh: MUC News)

Sức mạnh và sự khéo léo của đánh thuyền

Chiếc “mảng” trong trò chơi được kết từ những cây tre to, già, buộc bằng dây mây hoặc lạt giang. Mảng vừa chắc vừa nhẹ, đủ cho hai người đứng. Cây sào tre dùng để chèo và “tấn công” đối thủ – nhưng không phải đánh thật, mà là đẩy, xô, giữ thăng bằng sao cho đối phương… “mất chân”.

Người Mường Thanh Hóa coi trò đánh mảng không chỉ là một trò vui, mà còn là thử thách về sức khỏe, sự khéo léo và tinh thần đồng đội. Một người khỏe chưa chắc đã thắng, mà phải biết giữ thăng bằng, biết kết hợp với bạn. Có đôi khi, chỉ một cú nghiêng nhẹ, cả mảng đổ nhào, cả hai rơi xuống nước – và tiếng cười lại vang lên như pháo Tết.

Cụ già trong bản bảo:
– “Đánh mảng là để rèn gan, rèn sức. Thua cũng cười, té cũng vui. Cái chính là ai cũng thấy ấm lòng!”

Hội xuân xứ Mường – rộn ràng trong tiếng chiêng, tiếng nước

Ở Thanh Hóa, đặc biệt là vùng Bá Thước hay Cẩm Thủy, đánh mảng là phần không thể thiếu trong các lễ hội xuân. Sau khi làm lễ cúng thần suối, thần núi, dân bản cùng nhau mở hội. Tiếng chiêng ngân dài, tiếng trống rộn ràng, từng chiếc mảng tre trôi ra giữa suối, mang theo niềm vui của cả cộng đồng.

Du khách đến đây ai cũng thích thú. Có người hăng hái xin tham gia, nhưng chỉ chèo được vài sải đã… lật úp cả mảng. Dân bản lại cười ầm lên: “Phải tập vài năm mới đứng được trên mảng chứ không đơn giản đâu!”

Những cô gái Mường rót rượu cần mời khách, giọng nhẹ như gió:
– “Uống đi, cho ấm, kẻo ngã nước lạnh rồi cảm lạnh mất!”
Chỉ thế thôi mà ai nấy đều cười, lòng thấy ấm lạ giữa núi rừng se lạnh

Văn hóa dân tộc Mường

Ngày nay, nhiều bản Mường ở Thanh Hóa như bản Đôn (Bá Thước), bản Ngàm (Cẩm Thủy), bản Pọong (Ngọc Lặc) đã khôi phục trò đánh mảng trong các lễ hội văn hóa và tour du lịch cộng đồng. Khách đến không chỉ được xem mà còn có thể thử cảm giác “ra mảng giữa suối”, tự tay cầm sào tre, giữ thăng bằng giữa dòng nước trong veo.

Những nụ cười, những cú ngã “bõm” xuống nước trở thành kỷ niệm khó quên. Có du khách cười nói:
– “Chưa đi Thanh Hóa, chưa đánh mảng, là chưa biết thế nào là vui đúng nghĩa!”

Và đúng vậy – giữa nhịp sống hiện đại, trò đánh mảng như giữ lại một góc hồn mộc mạc của người Mường xứ Thanh – nơi tiếng cười chan hòa cùng tiếng nước, nơi con người và thiên nhiên vẫn hòa làm một.

Đánh thuyền – trò chơi truyền thống

Chiều muộn, dòng suối lấp lánh ánh hoàng hôn. Những chiếc mảng tre được kéo lên bờ, còn tiếng cười vẫn vang vọng giữa núi rừng. Đánh mảng – trò chơi giản dị mà giàu bản sắc, là niềm tự hào của người Mường Thanh Hóa.

Không chỉ là trò chơi, đánh mảng là tinh thần, là sự gắn bó, là niềm vui được chia sẻ cùng nhau – giữa con người, giữa bản làng, và giữa dòng suối quê trong lành.

Cứ thế, mỗi mùa xuân về, con suối lại đầy ắp tiếng cười. Và trò đánh mảng – “ướt át” mà vui hết nấc – vẫn là linh hồn của hội xuân miền Mường xứ Thanh.

Từ Khóa: