Nghề làm ngói âm dương ở xã Bắc Sơn, tỉnh Lạng Sơn, đã tồn tại hơn một thế kỷ. Trong bối cảnh hiện đại hóa, việc kết hợp bảo tồn làng nghề truyền thống với phát triển du lịch trải nghiệm đang mở ra hướng đi bền vững cho cộng đồng địa phương

Nghề cổ trăm năm tạo nên bản sắc kiến trúc Bắc Sơn

Xã Bắc Sơn (tỉnh Lạng Sơn) là vùng đất giàu giá trị lịch sử và văn hóa. Nơi đây lưu giữ nghề làm ngói âm dương – vật liệu lợp mái truyền thống của đồng bào Tày, Nùng. Những mái ngói mộc mạc, phủ màu thời gian, góp phần định hình diện mạo kiến trúc đặc trưng cho các bản làng vùng Đông Bắc.

Ngói âm dương, còn gọi là ngói máng, có cấu trúc lợp một viên úp, một viên ngửa. Cách lợp này biểu trưng cho sự hài hòa âm – dương, trời – đất. Nhờ đó, mái nhà luôn mát về mùa hè, ấm về mùa đông, chịu được mưa nắng khắc nghiệt.

Hiện nay, tại làng Quỳnh Sơn – địa danh vừa được vinh danh là “Làng du lịch nhất năm 2025”, những ngôi nhà cổ lợp ngói âm dương xếp san sát giữa thung lũng xanh đã trở thành điểm nhấn thu hút du khách.

Sản xuất thủ công khắt khe, giữ trọn tinh hoa làng nghề

Theo các nghệ nhân địa phương, nghề làm ngói âm dương ở Bắc Sơn hình thành hơn 100 năm trước. Dù trải qua nhiều biến động, nghề vẫn được duy trì với khoảng 30 hộ gắn bó thường xuyên. Khó khăn lớn nhất hiện nay là nguồn đất sét ngày càng khan hiếm, chi phí sản xuất tăng cao.

Bên trong lò nung thủ công, các mẻ ngói được xếp ngay ngắn, sẵn sàng cho quá trình nung kéo dài nhiều ngày đêm.(Ảnh: Chụp màn hình/Tin Tức)

Đất sét dùng làm ngói phải được chọn từ vùng trũng, ngập nước lâu năm. Sau khi loại bỏ sỏi đá, đất được thái nhỏ, tưới nước và ủ hơn nửa tháng để đạt độ dẻo. Công đoạn tạo hình bằng khuôn gỗ đòi hỏi sự khéo léo và kinh nghiệm của người thợ.

Ngói mộc phải phơi tự nhiên hơn một tháng trước khi đưa vào lò nung. Mỗi mẻ nung kéo dài từ 10 đến 15 ngày đêm, thậm chí có lò đến 25 ngày. Người thợ phải canh lửa liên tục để ngói chín đều, không cong vênh, nứt gãy.

Gắn bảo tồn làng nghề với phát triển du lịch trải nghiệm

Không chỉ là vật liệu xây dựng, ngói âm dương còn mang giá trị văn hóa sâu sắc. Hiện nay, làng nghề Bắc Sơn được khai thác như một điểm du lịch trải nghiệm, gắn với tuyến du lịch số 3 “Cuộc sống dân dã nơi trần thế” của Công viên địa chất Lạng Sơn.

Du khách đến Bắc Sơn có thể trực tiếp tham gia các công đoạn làm ngói, tìm hiểu đời sống sinh hoạt của người dân bản địa, đồng thời mua các sản phẩm lưu niệm mang đậm dấu ấn làng nghề.

Việc kết hợp bảo tồn nghề truyền thống với phát triển du lịch đã giúp tăng thu nhập cho người dân, tạo động lực để các thế hệ tiếp tục giữ nghề. Trong nhịp sống hiện đại, những mái ngói âm dương ở Bắc Sơn vẫn bền bỉ hiện diện, như minh chứng cho sức sống lâu bền của một di sản văn hóa được gìn giữ từ chính cộng đồng

Theo: Báo Tin Tức

Từ Khóa: