Một nghiên cứu mới công bố tại Mỹ, cho thấy; điều gì đang diễn ra dưới đáy Thái Bình Dương: một mảng kiến tạo đang tự tách rời; hé lộ cơ chế vận động nào của Trái Đất và ảnh hưởng ra sao đến tương lai địa chất?
- Ứng xử trên mạng xã hội – Trẻ có đang thiếu “đạo đức số”?
- An toàn Internet cho trẻ: Dạy con chọn lọc thông tin thay vì cấm đoán
- Bản đồ Piri Reis – Tấm bản đồ cổ ghi lại Nam Cực chưa có băng?
Hiện tượng địa chất lần đầu được quan sát rõ ràng
Một nghiên cứu đột phá, vừa hé mở một quá trình địa chất hiếm gặp dưới đáy đại dương; có thể làm thay đổi hiểu biết của nhân loại về vận động kiến tạo mảng. Lần đầu tiên, các nhà khoa học ghi nhận bằng chứng rõ ràng cho thấy; một mảng kiến tạo đang tự tách rời; tại ranh giới phức tạp nơi bốn mảng lớn gặp nhau. Phát hiện này, không chỉ tạo bước ngoặt trong nghiên cứu địa tầng sâu; mà còn góp phần trả lời câu hỏi: Đới hút chìm kết thúc vòng đời bằng cách nào?
Theo nhóm nghiên cứu, tại Trường Đại học Bang Louisiana (Hoa Kỳ); quá trình tách rời diễn ra như “cú phanh đột ngột”; của một hệ thống kiến tạo đang vận hành hàng chục triệu năm. Nếu quá trình tách giãn đại dương, được ví như việc mở rộng đáy biển; thì hiện tượng lần này, lại giống như mảng kiến tạo “tự vỡ” từ bên trong; trái ngược hoàn toàn với cơ chế thông thường.
Nhà địa chất học Brandon Shuck, tác giả chính của nghiên cứu; so sánh: “Khởi đầu đới hút chìm giống như đẩy một đoàn tàu lên dốc, cần rất nhiều năng lượng. Nhưng khi đã hình thành, nó hoạt động như đoàn tàu lao xuống, khó có thể dừng lại. Để chấm dứt, phải có một ‘vụ tai nạn’ lớn làm vỡ cấu trúc”.
Đới hút chìm Cascadia: “điểm nóng” của bốn mảng kiến tạo
Địa điểm của phát hiện gây chú ý, nằm tại đới hút chìm Cascadia; khu vực kéo dài ngoài khơi đảo Vancouver (Canada) và bờ Tây Bắc Hoa Kỳ; vốn nổi tiếng là một trong những vùng địa chấn nguy hiểm nhất hành tinh. Đây là nơi bốn mảng kiến tạo hội tụ và tương tác:
| Mảng kiến tạo | Hướng chuyển động & đặc điểm |
| Explorer | Đang bị nén và trượt xuống dưới mảng Bắc Mỹ |
| Juan de Fuca | Mảng đại dương đang hút chìm mạnh mẽ |
| Thái Bình Dương | Chuyển động nhanh, tạo áp lực bên sườn |
| Bắc Mỹ | Mảng lục địa khổng lồ, đóng vai trò “trạm nhận” |
Trong đó, hai mảng Explorer và Juan de Fuca; đang bị đẩy xuống đáy mảng Bắc Mỹ; tạo ra một hệ thống đứt gãy sâu hàng trăm km dưới lòng đất. Đới hút chìm Cascadia, từng gây ra các trận siêu động đất; (mega-quake) mạnh trên 9 độ Richter và có khả năng gây sóng thần cao hàng chục mét; dọc bờ Tây Thái Bình Dương.
Để “nhìn xuyên” lớp vỏ Trái Đất, nhóm nghiên cứu sử dụng kết hợp; dữ liệu địa chấn phản xạ đáy biển; sóng âm từ động đất và mô phỏng địa vật lý 3D; giống như thực hiện “siêu âm” cho hành tinh. Những hình ảnh thu được cho thấy, nhiều đường đứt gãy mới hình thành; sắp xếp theo hướng cho thấy mảng Explorer đang bị “xé” thành nhiều phần.
Đứt gãy dài 75 km – tín hiệu mảng Explorer đang tách rời
Điểm nổi bật nhất trong nghiên cứu là, bằng chứng về một đứt gãy khổng lồ dài hơn 75 km; đang mở rộng nhanh dưới đáy biển, tạo thành đường ranh phân cắt mảng Explorer. Các phân tích mô hình cho thấy, mảng này đang chịu áp lực nén, kéo và xoắn từ ba phía; dẫn đến nội lực vượt ngưỡng khiến mảng đá bị tách vỡ.
Dù mảng Explorer chưa hoàn toàn tách rời, nhưng tốc độ biến dạng gia tăng cho thấy tiến trình này; có thể xảy ra trong thời gian địa chất “ngắn” – tức từ vài chục nghìn đến vài triệu năm. Khi mảng tách rời hoàn toàn, nó có thể tạo ra:
- Một đới hút chìm mới
- Một chuỗi núi lửa ngoài khơi mới
- Sự thay đổi hình dạng bờ biển miền Tây Bắc Mỹ
Giới khoa học nhận định, nếu quá trình này tiếp diễn; Cascadia có thể bước vào giai đoạn tái cấu trúc. Khi đó, mô hình dự báo động đất, sóng thần khu vực có thể phải cập nhật; vì ranh giới mảng thay đổi sẽ dẫn đến các chu kỳ tích tụ năng lượng mới.
Theo: Khai Mở